Projeto de Paisagístico x Plantas Ornamentais Tóxicas
Allamanda cathartica desenhada por Pedro Adálio
Ornamentais, porém Venenosas
Por Profa. Dra. Barbara Irene Wasinski Prado
Muitas espécies vegetais são utilizadas indistintamente nos projetos de arquitetura paisagística. Porque são belas, porque têm folhagem ou coloração atrativa. E por inúmeras outras razões para se escolher uma planta e aplicá-la. Entretanto, é preciso compreender que algumas plantas não são adequadas à determinadas locais. Espécies com espinhos, por exemplo, causam ferimentos em crianças e animais pequenos e, até em adultos. Um espinho no dedo pode ser dolorido, mas pode também ser um grave problema, se atingir olhos, por exemplo. Uma aplicação inadequada podem ser aqueles agaves (Agave americana) ou coroas-de-cristo (Euphorbia milii) plantados nas calçadas estreitas para “proteger a casa”. Elas têm espinhos enormes na altura das crianças ou do pet predileto. Certamente, elas não protegem as pessoas que caminham ou animais.
O plantio recomendado nessa situação seria para calçadas largas que pudessem ter canteiros em largura suficiente para comportar essas plantas e mais uma bordadura de separação das espécies com espinhos da rota de circulação.
E quando as espécies são venenosas ou tóxicas?
Algumas plantas que são comumente usadas no paisagismo são extremamente tóxicas. As principais vitimas são crianças, as pessoas com deficiência visual, idosos (como demência, Alzheimer), pessoas com deficiência mental ou outras dificuldades de discernimento ou visão, e que devem ser as principais preocupações do projeto – o usuário e a inclusão.
Instituições como Fiocruz Sinitox, CIT, Secretaria de Saúde do Governo do Paraná, apresentam listas de plantas tóxicas e seus antídotos.
Nesta pesquisa sobre Espécies Vegetais Ornamentais Venenosas, elaborada pela Profa Dra. Barbara IW Prado e pelos estudantes da Disciplina Projeto Paisagístico e voluntários, nossa contribuição é a inclusão de especies substitutas não-tóxicas que podem conferir o mesmo efeito estético ao projeto sem, no entanto, oferecer os riscos à saúde humana (Em andamento).
Ficha Florística Animada da Nerium Oleander.
ESPÉCIES VEGETAIS ORNAMENTAIS VENENOSAS E ESPÉCIES SUBSTITUTAS RECOMENDADAS
Nome Científico |
Família |
Nome Vulgar |
Parte Tóxica |
Princípio Ativo |
Espécie alternativa |
Abrus precatorius |
Leguminosoideae |
Semente |
Toxalbumina abrina |
||
Achillea millefolium |
Compositae |
Folhas e Inflorescências |
|
||
Aleurite fordii |
Euphorbiaceae |
Semente |
Toxalbumina curcina |
||
Aleurite moluccana |
Euphorbiaceae |
Semente (tegumento) |
Toxalbumina curcina |
||
Allamanda blanchetti |
Apocynaceae |
Alamanda-roxa |
Toda |
Glicosídeo cardiotóxico |
Barleria repens |
Allamanda cathartica |
Apocynaceae |
Alamanda-amarela |
Toda |
Glicosídeo cardiotóxico |
Jasminum mesny |
Asclepia curassavica |
Asclepiadaceae |
Toda a planta |
Asclepiadina |
||
Asclepia procera |
Asclepiadaceae |
Látex |
Glicosídeo asclepiadina |
||
Astrocarium ayri |
Palmae |
Acúleo |
Oléo essencial cáustico |
||
Atropa beladona |
Fruto |
Alcalóide atropina |
|||
Brugmansia suaveolens |
Solanaceae |
Trombeteira |
Folhas e sementes |
Alcalóide daturina |
Pandorea jasminoides |
Buxus sempervirens |
Buxaceae |
Buxinho |
Folhas |
Buxina |
Liconia tomentosa |
Caesalpinea pulcherrima |
Caesalpinaceae |
Flamboyanzinho |
Toda |
Alcalóide |
Tecoma stans |
Chelidonium majus |
Papaveraceae |
Folhas, flores e raízes |
Quelidonia, queliritrina |
||
Codiaeum variegatum |
Euphorbiaceae |
Cróton |
Semente |
Alcalóide Crotina |
Cordilyne terminalis |
Crotalaria micans |
Faboideae |
Toda a planta |
Monocrotalina (alcalóide pirolizidínico) |
||
Datura metel |
Solanaceae |
Semente |
Alcalóide daturina |
||
Datura stramonium |
Solanaceae |
Semente e frutos |
Alcalóide escopalamina |
||
Diefembachia spp. |
Araceae |
Comigo-ninguém -Pode |
Toda |
Estricnina e ráfides de CaO |
Aglaonema comutatum |
Digitalis purpurea |
Folha e flor |
Digitoxina e digitaleína |
|||
Erythrina crista-galli |
Papillionoideae |
Suinã |
– |
Alcalóides |
Callistemon viminallis |
Euphorbia cotinifolia |
Euphorbiaceae |
Leiteiro-vermelho |
Látex |
Toxalbumina(4 deoxigenol) |
Prunus cerasifera ‘nigra’ |
Euphorbia fulgens |
Euphorbiaceae |
Látex |
Toxalbumina |
||
Euphorbia lactea |
Euphorbiaceae |
Látex |
Toxalbumina |
||
Euphorbia leucocephala |
Euphorbiaceae |
Leiteiro-branco |
Látex |
Toxalbumina |
Ligustrum sinense var. |
Euphorbia milii |
Euphorbiaceae |
Coroa-de-Cristo |
Látex |
Toxalbumina(5 deoxigenol) |
Ixora coccinea |
Euphorbia pulcherrima |
Euphorbiaceae |
Bico de papagaio |
Látex |
Toxalbumina |
Mussaenda erythrophilla |
Euphorbia tirucalli |
Euphorbiaceae |
Avelós |
Látex |
Toxalbumina(4 deoxigenol) |
Hatiora bambusioides |
Hura creptans |
Euphorbiaceae |
Látex |
Hurcina, hurina e creptina |
Hura creptans |
|
Isotoma longiflora |
Campanulaceae |
Látex |
Alcalóides |
Isotoma longiflora |
|
Jathropa multifida |
Euphorbiaceae |
Semente e látex |
Curcina, glicosídeos |
||
Jathropa podagrica |
Euphorbiaceae |
Batata-do-Inferno |
Toda |
Toxalbumina curcina |
Clerodendrum speciosissimun |
Lantana camara |
Verbenaceae |
Cambará |
Toda |
Lantadena A |
Verbena peruvianna |
Machaerium scleroxylon |
Leg. Pappilonoideae |
Madeira e serragem |
Oleorresina |
|
|
Melia azedarach |
Meliaceae |
Toda planta |
|
||
Monstera deliciosa |
Araceae |
Costela de Adão |
Folhas |
– |
Rhaphodophora decursiva |
Nandina domestica |
Berberidaceae |
Fruto |
Alcalóide nandinina |
|
|
Nerium oleander |
Apocynaceae |
Espirradeira |
Toda |
Oleandrina |
Leptospermun scoparium |
Phyllanthus niruri |
Euphorbiaceae |
Toda a planta |
|||
Plumeria rubra |
Apocynaceae |
Jasmim-manga |
Látex |
Alcalóide agoniadina |
Schefflera actinophyla |
Prunus sphaerocarpa |
Rosaceae |
Folha, Fruto e semente |
Alcalóide agoniadina |
|
|
Ricinus communis |
Euphorbiaceae |
Semente |
Toxalbumina ricina |
|
|
Rododendron x simsii |
Ericaceae |
Azaléa |
Toda |
Andrometoxina (glicosídeo) |
|
Ruta graveolens |
Rutaceae |
Toda a planta |
Alcalóide rutina |
|
|
Schinus terebinthifolius |
Anacardiaceae |
Folha e fruto |
Toxicodendrol |
||
Senecio Brasiliensis |
Compositae |
Fruto e folha |
Alcalóides senecina e Senecionina |
|
|
Sessea brasiliensis |
Solanaceae |
Fruto |
Alcalóide |
|
|
Spartium junceum |
Leg. Faboideae |
Semente |
Alcalóide citisina |
|
|
Spathodea campanulata |
Bignoniaceae |
Espatódea |
Flores |
Alcalóide |
Erythrina velutina |
Stryphnodendron adstringens |
Legumimosoideae |
Vagens |
Composto cianogênico |
||
Tanacetum vulgare |
Compositae |
Folha |
Ácido tanásico e tanacetona |
|
|
Thevetia nerifolia |
Apocynaceae |
Sementes folhas e flor |
Tevetina |
||
Thevetia peruvianna |
Apocynaceae |
Chápeu de Napoleão |
Toda |
Tevetina |
Grevillea banksii |
Vinca major |
Apocynaceae |
Folha e flor |
Glicosídeo vinceína |
|
|
Viola odorata |
Violaceae |
Rizoma e semente |
Violina, acido tânico e salicílico |
|
Referências:
Toxcem
Sinitox Fiocruz
CIT
Secretaria de Saúde do Governo de Sao Paulo
Tokarnia, Carlos Hubinger; Döbereiner, Jünger ; Peixoto, Paulo Vargas; Barbosa, José Diomedes; Brito, Marilene de Farias; Silva, Marlene Freitas da. Plantas tóxicas da Amazônia a bovinos e outros herbívoros. Editora do Instituto Nacional de Pesquisas da Amazônia (Inpa) / Fundação de Amparo à Pesquisa do Estado do Amazonas (Fapeam) / Conselho Nacional de Desenvolvimento Científico e Tecnológico (CNPq).